چهارمین همایش ملی مشروطیت با محوریت رویکردها و جریان‌های فکری – سیاسی در مشروطیت ایران
چهارمین همایش ملی مشروطیت با محوریت رویکردها و جریان‌های فکری – سیاسی در مشروطیت ایران در مورخه 1396/05/14 در تالار شماره 3 دانشکده جغرافیای دانشگاه تبریز و هم‌زمان با سال روز صدور فرمان مشروطیت توسط سازمان بسیج اساتید استان آذربایجان‌شرقی برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری علم و فناوری، چهارمین همایش ملی مشروطیت با محوریت رویکردها و جریان‌های فکری – سیاسی در مشروطیت ایران در تالار شماره 3 دانشکده علوم انسانی دانشگاه تبریز و هم‌زمان با سال روز صدور فرمان مشروطیت با همکاری موسسه تاریخ و فرهنگ ایران و سازمان بسیج اساتید استان آذربایجان‌شرقی برگزار شد.
نماینده ولی‌فقیه در استان آذربایجان‌شرقی: شیخ فضل‌الله نوری مشروطه‌ی مشروعه را ابداع کرد.
نماینده ولی‌فقیه در استان آذربایجان‌شرقی در این همایش بابیان اینکه انقلاب مشروطه مهم‌ترین تحول اجتماعی ایران در اواخر عصر قاجاریه و اویل عصر پهلوی بوده است، گفت: مشروطه محور تحولات اجتماعی ایران در اواخر عصر قاجاریه و اویل عصر پهلوی بود که تأثیرگذاری آن در جنبش‌های استعماری جهان ذکرشده است و این انقلاب همانند انقلاب روسیه و مکزیک جزئی از نهضت‌های جهانی در اوایل قرن بیستم به شمار می‌آمد.
وی با اشاره به تأثیر مشروطیت در تحولات بعدی، افزود: این نهضت سلطه‌ی حکومت پادشاهی بر کشور را قانونی کرد. ولی این مشروعیت دیری نپایید و دوباره استبداد فردی بر ایران حاکم شد. در پیروزی نهضت مشروطه ریشه‌های داخلی و خارجی بسیاری نقش داشتند که حکومت ظالمانه‌ی قاجار و دخالت روس و انگلیس از آن جمله هستند.
حجت‌الاسلام آل هاشم بیان کرد: انقلاب مشروطیت از سه بعد فکری، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی قابل‌بررسی است و آگاهی سیاسی در آن زمان به دلیل تلاش‌های روحانیون و انتشار روزنامه‌ها و ارتباط با سایر کشورها توده‌ی مردم را علیه دولت برانگیخت. نارضایتی مردم از دولت قاجار، بی‌کفایتی شاهان و مدیران قاجاری، ساخت سیاسی کشور و نفوذ بیگانگان و تسلیم دولت به آنان نفرت عمومی مردم علیه قاجار را دامن زد و قراردادهای استعماری در دوران قاجار و امتیازات اقتصادی بذر نفرت را در میان ایرانیان کاشت.
وی در ادامه افزود: زمینه‌ها و علل اقتصادی نیز در این میان بی‌تأثیر نبود و آغاز بحران اقتصادی و اعطای غیرحرفه‌ای‌ات تجاری خاص به بیگانگان سبب انحطاط داخلی شد و واردات بی‌رویه‌ی کالاها سبب از بین رفتن صنایع کوچک شد.
امام‌جمعه تبریز با اشاره به شکل‌گیری جریان روشنفکری از قرن نوزدهم گفت: ایرانیان مبانی نظری روشنفکری را درک نکرده بودند. ولی تظاهر به روشنفکری بدون اندیشه‌ی عمیق سبب افزایش شمار تحصیل‌کرده‌های «فرنگ رفته» و روشنفکر در زمان ناصری شد. مسائل سیاسی و نقد و ارائه‌ی راه‌حل از ویژگی‌های روشنفکران بود که مردم‌سالاری در رأس راه‌حل‌ها قرار داشت.
امام‌جمعه‌ی تبریز بابیان اینکه روحانیت تنها نهاد غیردولتی قدرتمند به شمار می‌آمد، گفت: ظهور سیاسی علما به اواخر قرن نوزدهم میلادی و به جنگ ایران و روس بازمی‌گردد و روحانیون مهم‌ترین عامل قدرت سیاسی و پایگاه وسیع مردمی به شمار می‌آمدند.
وی با اشاره به نقش روحانیون در مشروطه گفت: شیخ فضل‌الله نوری مشروطه‌ی مشروعه را ابداع کرد و بر این باور بود که قوانین جزایی و حقوقی نیز باید طبق موازین اسلامی وضع شوند.
حجت‌الاسلام آل هاشم در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: مفاهیمی همچون قانون اساسی، مجلس و آزادی در انتخابات ازجمله پیامدهای انقلاب مشروطه بود.
رئیس دانشگاه تبریز: ملتی که تاریخ بخوانند کودکانشان نیز همچون بزرگان خواهند اندیشید
رئیس دانشگاه تبریز نیز در این همایش با اشاره به اینکه خاستگاه و زادگاه نهضت مشروطه آذربایجان و در رأس آن‌ها شهر تبریز بوده، تصریح کرد: درواقع این روز یادآور سالگرد تحول بزرگ مشروطیت در تاریخ معاصر ایران است که باگذشت بیش از یک سده از آن همچنان این موضوع موردبحث و بررسی محافل اهل علم و محققان و حتی عموم مردم است.
دکتر محمدرضا پورمحمدی در ادامه با تأکید بر اینکه سالگرد این رویداد فرصتی برای تجلیل و بزرگداشت کامیابی‌ها و دستاوردهای مثبت آن و نظر نقادانه و از سر عبرت به تلخی‌ها و ناکامی‌هایی مشروطیت است، یادآور شد: دانشگاه تبریز در مقام یکی از پرسابقه ترین مراکز آموزش عالی کشور و با نظر به پیشینه منطقه آذربایجان در مشروطه‌خواهی ایرانیان، بر خود فرض می‌داند که در تحلیل و تکریم این مقطع دوران‌ساز از تاریخ ایران نقش شایسته خویش را ایفا نماید.
وی افزود: در سال جاری نیز در تداوم فعالیت‌های این دانشگاه در همکاری با نهادهای پژوهشی دیگر چهارمین همایش ملی مشروطیت با رویکرد جریان‌های فکری و سیاسی در مشروطیت ایران با حضور اساتید در دستور کار دانشگاه و نهادهای ذی‌ربط قرارگرفته است.
رئیس دانشگاه تبریز بابیان اینکه باید از تاریخ گذشته خویش گرفت یادآور شد: ملتی که تاریخ بخوانند کودکانشان نیز همچون بزرگان خواهند اندیشید، ولی ملتی که به تاریخ خود اهمیت ندهند قطعاً بزرگ‌ترهای آن جامعه مانند کودکان خواهند اندیشید و مشکلات بزرگی را برای جامعه ایجاد خواهد کرد.
دکتر پورمحمدی در پایان موتور محرک انقلاب‌ها را اعتقادات دینی و مذهبی عنوان کرد و افزود: در راستای همین اعتقادات دینی و مذهبی و به خاطر همین باورهاست که توانستیم هشت سال دفاع مقدس را مدیریت کرده و یک وجب از خاک خویش را به دشمن تا دندان مجهز که دنیا از آن حمایت می‌کرد، ندهیم و همچنان که وقتی سرکنسول روسیه به ستارخان برای استفاده از پرچم روسیه در راستای در امان ماندن را پیشنهاد کرد، ستارخان در جواب سرکنسول روسیه گفته بود که من می‌خواهم هفت‌دولت زیر بیرق حضرت ابوالفضل و دولت ایران باشد، تو از من می‌خواهی زیر پرچم شما بروم.
دکتر حقانی: مشروطه نهضتی بر خواسته از نیاز و اندیشه اسلامی بوده است
دکتر موسی فقیه حقانی، استاد دانشگاه و معاون پژوهشی موسسه مطالعات تاریخ ایران دیگر سخنران ویژه این همایش بود که بابیان اینکه روایت‌های مختلفی از این نهضت ارائه می‌شود و ازاین‌رو باید بازنگری در تواریخ مشروطه با توجه به مستندات موجود انجام گیرد، گفت: اگر به تاریخ گذشته کشورمان بنگریم می‌بینیم که کشورمان در دوران گذشته مورد تجاوز استعمار قرارگرفته و همیشه دخالت بیگانه در این کشور نیز زیاد بوده است و در نهضت مشروطه هم نقش عامل خارجی بسیار زیاد بوده که دو دوره جنگ را بر ما تحمیل کردند که کشور انگلیس در آن‌ها نقش تعین کننده‌ای داشته است.
دکتر حقانی در ادامه بابیان اینکه مشروطه نهضتی برخاسته از نیاز و اندیشه اسلامی بوده است، تصریح کرد: در این رویداد اقشار مختلف مردم و در این میان علما، روشنفکران و سایر طبقات عوام خواستار تأسیس عدالت‌خانه و آگاهی بخشی مردم از قانون و عمل به قانون خواهی بوده‌اند.
این استاد تاریخ با تأکید بر اینکه علما به‌هیچ‌وجه علاقه به براندازی نداشتند، بلکه آن‌ها تمایل به تغییرات بودند، افزود: علمای نجف و تهران ازجمله شیخ فضل‌الله نوری از سال ۱۳۱۷ به فکر اصلاحات اساسی افتادند، به‌طوری‌که اصلاح ساختاری علما منجر به عزل امین‌السلطان شد و جدی‌ترین حرکت علما بود تا حاکمیت را از نفوذ غرب‌گراها اصلاح کنند و ادامه روند اصلاحی علما منجر شد تا روحانیون به‌سوی عدالت‌خانه بروند.
دکتر حقانی در بخش دیگر سخنان خود تصریح کرد: شیخ فضل‌الله نوری مخالف مشروطه نبود، بلکه او و آخوند خراسانی هر دو به ایرانی مبتنی بر مبانی دینی می‌اندیشیدند، البته مخالفان بسیاری داشت، ولی پس‌ازاینکه وی به شهادت رسید، آن‌ها پی به ماهیت مشروطه بردند.
دبیر علمی همایش: چاپ کتاب مجموعه مقالات برگزیده همایش با 22 مقاله
دکتر محمدعلی پرغو، دبیر علمی این همایش نیز با ارائه گزارشی از روند برگزاری این همایش و با اشاره به اینکه مقالات این همایش در حول پنج محور کلی تاریخ، علوم سیاسی، حقوق، الهیات و ادبیات بوده است، تصریح کرد: اندیشه‌های دینی و مشروطیت (مشروطه مشروعه، مشروطه خواهان)، ناسیونالیسم و مشروطیت، قانون‌گرایی و مشروطیت، تجددخواهی در انقلاب مشروطیت، اندیشه‌های سیاسی نوین در مشروطه ایران، احزاب و مطبوعات در عصر مشروطه، آذربایجان و مشروطیت ایران (با رویکرد جریان شناسی)، جریان ادبی در عصر مشروطه، مبانی فکری حقوق اساسی در مشروطیت، مشروطیت و دولت ملی مدرن و مشروطیت و جریان نفوذ ازجمله محورهای کلی و اصلی این همایش بود.
وی افزود: در بین مقالات ارسال‌شده به دبیرخانه این همایش حدود 22 مقاله برگزیده و انتخاب‌شده است که در کتاب مجموعه مقالات چاپ‌شده و امروز در اختیار علاقه‌مندان قرارگرفته است همچنین برخی مقالات برگزیده در دو پانل تخصصی ارائه خواهد شد.
لازم به توضیح است که چهارمین همایش ملی مشروطیت با محوریت رویکردها و جریان‌های فکری – سیاسی در مشروطیت ایران در تالار شماره 3 دانشکده علوم انسانی دانشگاه تبریز و هم‌زمان با سال روز صدور فرمان مشروطیت توسط سازمان بسیج اساتید استان آذربایجان‌شرقی برگزار شد و کارشناسان شرکت‌کننده در این همایش وحدت و همدلی مردم و تبعیت از رهبری را وجه تمایز انقلاب اسلامی با انقلاب مشروطه دانستند و بر بصیرت و هوشیاری مردم در برابر سلطه گران و جریان‌های نفوذی دشمن تأکید کردند.
