رویکردی انتقادی بر راهکار اقتباس علوم جدید و عمومی کردن تعلیم و تربیت در گفتمان ترقی خواهی روزنامه حبل المتین کلکته

چکیده

   در جریان جنگ های ایران و روس، رجال عالی رتبه حکومت قاجاریه بر اهمیت دستاوردهای مادی تمدن جدید وقوف یافته و از طریق اقتباس علوم و فنون جدید در صدد نوسازی قشون بر آمدند. بعد از عباس میرزا نوسازی کشور در دوره صدارت امیر کبیر، میرزا حسین خان سپهسالار و میرزا علی خان امین الدوله هم عمدتاً با رویکرد و راهکار های ابزاری و مادی تعقیب شد. در کنار اقدامات اصلاحی دولت، با افزایش ارتباطات و آگاهی عمومی جامعه ایران از اوضاع و تحولات جهانی و وقوف از ناکارآمدی دستگاه های دولتی، گفتارهای انتقادی و اصلاحی در درون جامعه نیز شکل گرفت. در این بین، روزنامه ها نقشی محوری در تبیین عقب ماندگی ایران و ارائه راهکار برای ترقی کشور داشتند. در میان روزنامه ها نیز، روزنامه حبل المتین کلکته در مدتی بیش از سی سال، نقش بسزایی در ترویج اندیشه های جدید و گفتار ترقیخواهی ایفا کرده و وضعیت موجود ایران و عملکرد دولت قاجاریه را در حوزه های مختلف نقد نموده و راهکارهای مختلفی برای برون رفت کشور از وضع موجود ارائه کرده است. از جمله راهکارهای نشریه مزبور برای ترقی ایران، اقتباس علوم جدید و عمومی کردن آموزش است. تحقیق حاظر در تلاش است تا به انتقاد از دریافت حبل المتین از نسبت ترقی با علوم جدید و آموزش عمومی پرداخته و نیز راهکار اقتباس علوم جدید و عمومی کردن تعلیم و تربیتِ این نشریه را نقد نماید و به این سوال اساسی پاسخ دهد که تبیین حبل المتین از نسبت ترقی با علوم جدید و تعلیم و تربیت و نیز راهکار نشریه مزبور مبنی بر اقتباس علوم جدید و عمومی کردن تعلیم و تربیت، از چه نواقصی برخوردار است؟ یافته های تحقیق بر اساس رهیافت نظریه ی انتقادی نشان می دهد، نشریه ی مزبور درکی از کلیت تمدن جدید و چگونگی تکوین آن بر اساس کنش متقابل تحولات و فرایندهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ندارد و با رویکردی پوزیتیویستی، ترقی اروپا و همه جوامع را با بکارگیری علوم جدید و گسترش معارف تبیین می کند و اقتباس علوم جدید و عمومی کردن تعلیم و تربیت را بدون توجه به ضرورت تحول و همراهی ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران و شکل گیری فرایندهای لازم، به عنوان راهکار ترقی ایران ترویج می کند.

واژگان کلیدی: حبل المتین کلکته، ترقی، علوم جدید، علوم قدیم، تعلیم و تربیت عمومی، نظریه ی انتقادی