کتاب «مجموعه مقالات همایش ملی نقش آذربایجان در انقلاب اسلامی»

بسمه تعالی

چاپ کتاب «مجموعه مقالات همایش ملی نقش آذربایجان در انقلاب اسلامی»

به اهتمام آقایان دکتر محمد علی پرغو و رحیم نیکبخت

آذربایجان را باید جزو پیشگامان انقلاب اسلامی ایران برشمرد که همواره در صف مقدم تحولات این مقطع مهم تاریخی قرار داشته است. برای نمونه قیام مردم تبریز در 29 بهمن ماه 1356 در اربعین قیام مردم قم جزو حلقه های وصلی بود که وقایع دی ماه قم را به قیام های بعدی متصل نموده و در نهایت به پیروزی انقلاب اسلامی منجر گردید. با انکه آثار متعددی در این خصوص به رشته تحریر در آمده است، همچنان نیاز به واکاوی ابعاد پنهانی و ناگفته آن وجود دارد. این کتاب شامل متن مقالات ارائه شده در همایشی است  که در 26 بهمن ماه سال 1393 به همت مسئولین وقت دانشگاه و از سوی موسسه تاریخ و فرهنگ ایران در دانشگاه تبریز برگزار شد. در کنار برگزاری این همایش، فعالیت های علمی و پژوهشی دیگری همچون برگزاری نخستین نشست علمی-تخصصی«بررسی نقش آذربایجان در تاریخ انقلاب اسلامی» یک سال قبل از برگزاری همایش(26 بهمن ماه 1392) و نیز رونمایی از چند جلد کتاب منتشر شده درباره انقلاب اسلامی و آذربایجان در زمان برگزاری همایش نیز انجام گرفت.

کتاب مجموعه مقالات همایش، علاوه بر یادداشت های رئیس دانشگاه و نیز دبیر علمی همایش، دارای دو بخش اصلی است. در بخش نخست متن مقالات همایش آورده شده است که شامل محورهای مختلفی همانند بررسی وضعیت شهرهای مختلف در انقلاب اسلامی(همچون تبریز، اردبیل، خلخال و مرند) و نیز بازتاب های انقلاب اسلامی در عرصه های مختلف(هنر، فرهنگ و ادبیات از جمله تبلور آن در شعارها و اشعار)، نقش گروهها و اقشار مختلف در انقلاب(علما و روحانیون، دانشجویان و دانشگاهیان و نیز تجّار، اصناف و بازاریان)، بررسی نقش شخصیت ها در انقلاب اسلامی(شهید آیت ا... مدنی، آیت ا... مروج و شهریار) و برخی موضوعات مرتبط دیگر است. یکی از ویژگی های مهم انقلاب اسلامی در کل کشور و از جمله در آذربایجان،  به هم پیوستگی شبکه ای گروه ها و نهادهای مختلف در دوران مبارزه و انقلاب بوده است. در این زمینه نهادها و مراکز سنتی همچون مساجد، تکایا و حتی قهوه خانه ها و زورخانه ها نقش مهمی در شکل دهی به افکار عمومی داشتند(صص247-252). آنها با ایجاد شبکه ای از فعالیت های مختلف بین آحاد مردم با یکدیگر، ایجاد کننده نوعی از فضای عمومی بودند که در آن علاوه بر ارتباطات و پیوندهایی که از طریق رسانه های نوشتاری و صوتی انجام می گرفت، ارتباطات شفاهی و رو در رو نیز توسعه یافته و به همکاری آنها در تحقق اهداف مبارزه منجر گردید.

بخش دوم اثر نیز به بیان خاطرات و تاریخ شفاهی  مرتبط با انقلاب اسلامی در منطقه اختصاص یافته است. در این بخش خاطرات برخی از کسانی که از نزدیک و به صورت مستقیم شاهد وقایع انقلاب بوده اند، آورده شده است که از آن جمله می توان به روایت های راویانی از شهرهای تبریز، هشترود، نقده، سراب و سردرود اشاره نمود. با توجه به اهمیتی که تاریخ شفاهی در تدوین تاریخ و بیان نکات ناگفته دارد، در این بخش افزون بر مشاهدات و خاطرات دست اندرکاران فعالیت های انقلابی(ص787 به بعد) از مواردی همچون استفاده از آرشیوهای شخصی برخی محققان و پژوهشگران(ص776) نیز مصاحبه با افراد آگاه(ص803 به بعد) نیز استفاده شده است. در انتهای بخش تاریخ شفاهی شرح حال برخی از شهدای انقلاب اسلامی همانند شهید«محمدباقر رنجبر آذرفام» و نیز شهید «رحیم حامدی شهیر» آورده شده است. از آن گذشته انقلاب در آئینه آثار کسانی مثل مجاهد تبریزی و صحّاف نیز در زمره بخش هایی است که در این بخش مورد بررسی قرار گرفته اند. در بخشهای مختلفی از اثر چه در بخش مجموعه مقالات و چه در بخش تاریخ شفاهی، عکس ها و اسنادی درباره موضوعات مطرح شده آمده است که بر غنای مطالب کتاب می افزاید.

کتاب مذکور در شمارگان 1500 نسخه در سال 1395 از سوی انتشارات دانشگاه تبریز منتشر شده و در اختیار محققان و پژوهشگران مخصوصاً علاقمندان به مطالعات مربوط به انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر آذربایجان قرار گرفته است.